KANAL İSTANBUL
Başbakan Erdoğan, Kanal İstanbul projesini 2011 seçimleri öncesinde "Çılgın proje" olarak kamuoyuna duyurmuştu.
Kanal İstanbul, Türkiye'nin 1936'da imzaladığı Montrö cenderesinden kurtulma projesi. Savaştan çıkan zayıf Türkiye'nin imzaladığı anlaşma yüzünden İstanbul her gün onlarca bomba hükmünde olan gemilerin geçişine seyirci kalıyor. İngiltere, aylardır Türkiye'yi, "Kanal İstanbul'u açarsan Montrö'yü bozmuş olursun. Montrö bozulursa da biz Türkiye'yi tanımayız" diye tehdit ediyor.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre;

- Lozan Barış Antlaşması ile kurulmuş olan Boğazlar Komisyonu kaldırıldı ve bu komisyonun görev ve yetkileri Türk Devleti’ne devredildi.
- Lozan Barış Antlaşması ile Boğazların iki yakasında askersiz duruma getirilmiş olan alanda Türkiye’nin asker bulundurması ve tahkimat (savunma tedbirleri) yapması kabul edildi.
- Yabancı ticaret gemilerinin Boğazlardan her iki yönde geçişi serbest bırakıldı.
- Yabancı savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi için sınırlamalar kabul edildi.
- Karadeniz’de kıyısı olmayan devletlerin Karadeniz’e geçirebilecekleri ve bu denizde bulundurabilecekleri savaş gemilerinin cinsi büyüklüğü ve toplam tonajı sınırlandırıldı. Ayrıca boğazlardan geçecek savaş gemileri önceden Türk Devletinden izin alacaktır.
- Türkiye tarafsız ve savaş dışı ise savaşan tarafların savaş gemileri Boğazlardan geçemeyecektir. Türkiye bir savaşa girerse veya kendisini yakın bir savaş tehlikesi karşısında görürse, diğer devletlerin savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesi tamamıyla Türkiye’nin inisiyatifine bırakılmıştır.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Lozan Antlaşması’nda Boğazlarla ilgili Türkiye’nin egemenliğini zedeleyen hükümler kaldırılmıştır. Böylece Boğazlarda Türk egemenliği kesinleşmiştir. Türkiye’nin uluslararası alanda saygınlığı ve önemi artmıştır.

Montrö Sözleşmesi’nin Önemi

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Türk-Sovyet ilişkilerinde ayrılığın ilk adımını oluşturmuştur. Türkiye’nin Rusya ve İngiltere ile ilişkilerinde yeni gelişmelerin başlangıcı olmuş, Türkiye eski dostu Sovyetler Birliği’nden çok yeni dostu İngiltere’ye bağlanmıştır. Montrö Konferansı’nda gerçekleşen Türk-İngiliz yakınlaşması konferansta en önemli gelişmelerden biri olmuştur. İngiltere’nin rızası olmasaydı Boğazlarla ilgili değişiklikler bu derece mümkün olamazdı. İngiltere’nin Türkiye’ye karşı bu yakın davranışı İtalya’nın Doğu Akdeniz’de ortaya çıkardığı tehditten doğmuştur. Bu nedenle Türkiye’yi kendi tarafına çekmek istemişti.

Kaynak: T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Açık Öğretim Okulları (Açık Öğretim Lisesi- Meslekî Açık Öğretim Lisesi) İçin Hazırlanan 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 2 Ders Notları, Alim ÖZTÜRK, s 80, 2007